Ochrona przed zarysowaniem. Jak murować, aby zminimalizować ryzyko powstania rys?

Powstawanie rys w konstrukcjach murowych to dość często spotykane zjawisko. Całkowite uniknięcie pojawienia się zarysowań jest możliwe, jednakże z uwagi na wysokie koszty bardzo trudno osiągalne. Dlatego najważniejszym zagadnieniem jest minimalizacja zarysowań – rysy mają nie przekraczać dopuszczalnej wartości. Jak to osiągnąć?

Normowe zasady wykonywania konstrukcji murowych
Bardzo ważne przy murowaniu jest przestrzeganie pewnych zasad. Jedną z nich jest stosowanie prawidłowych wiązań (o odpowiedniej długości). W przypadku murowania w Systemie Budowy H+H z silikatów o wysokości 22 cm, zgodnie z normą, spoiny pionowe powinny w poszczególnych warstwach mijać się co najmniej o 0,4 wysokości elementu murowego – a więc dla silikatów długość ta wynosi 8,8 cm. Natomiast dla elementów z betonu komórkowego o wysokości 24 lub 25 cm przesunięcie bloczków, względem siebie, w kolejnych warstwach powinno wynosić odpowiednio minimum 9,6 cm i 10 cm.

Z punktu widzenia ochrony muru przed zarysowaniem najkorzystniejsze jest przewiązanie w połowie długości elementu murowego. Każde miejsce w murze, w którym nie jest zachowane prawidłowe wiązanie będzie punktem jego osłabienia. Im więcej będzie takich osłabień, tym mur będzie bardziej narażony na pękania i zarysowanie w wyniku oddziaływań, które w przypadku prawidłowo wykonanych prac murarskich nie stanowią zagrożenia.

Zbrojenie dla zmniejszenia ryzyka zarysowania
Jeżeli w murze z jakiegoś powodu na ma możliwości zapewnienia przewiązania murarskiego odpowiedniej długości, rolę przewiązania może przejąć odpowiednio dobrane i poprawnie ułożone zbrojenie muru.

Ważne jest również, aby mieć świadomość, że w przegrodach występują miejsca szczególnie narażone na zarysowanie. Takim miejscem jest np. strefa podokienna, dlatego też zaleca się ułożenie w co najmniej jednej, najwyższej spoinie podokiennej zbrojenia Murfor. W ścianach wypełniających sugeruje się z kolei ułożenie zbrojenia w spoinach wspornych nad nadprożami. Zalecenie to wynika z różnic odkształcalności materiału tworzącego nadproże oraz materiału murowego.

Jakie są najczęstsze przyczyny powstawania rys i jak ich uniknąć?
Przy murowaniu ścian należy stosować odpowiednie zaprawy, których wytrzymałość nie powinna przekraczać wytrzymałości elementów murowych. Wytrzymałość muru wzrasta znacząco wraz ze wzrostem wytrzymałości elementu murowego, ale w niewielkim stopniu ze wzrostem wytrzymałości zaprawy, dlatego stosowanie zapraw o zbyt wysokiej wytrzymałości może w skrajnym przypadku mieć negatywny wpływ na właściwości przegród.

Pozostając w temacie zapraw innym istotnym zagadnieniem mającym na celu ochronę przegród przed nadmiernym zarysowaniem jest prawidłowe układanie zapraw, które z jednej strony oznacza wykonanie równomiernych spoin o stałej grubości, co eliminuje ryzyko pojawienia się miejsc nadmiernej koncentracji naprężeń, a z drugiej wypełnienie zaprawą wszystkich tych miejsc, które są wymagane zarówno przez projekt jak i wytyczne wykonywania murów zgodnie ze sztuką budowlaną. Przykładem miejsc wymagających wykonania spoiny pionowej jest łączenie w warstwie dwóch elementów, z których co najmniej jeden ma gładką powierzchnię czołową, pominięcie spoiny w miejscach newralgicznych może mieć znaczący wpływ na osłabienie i zarysowania muru.

Kolejną cenną wskazówką dla zabezpieczenia muru przed powstawaniem rys jest odpowiednie wykonywanie szczeliny podstropowej tj. przy wykonywaniu ścian wypełniających pozostawienie wolnej przestrzeni pomiędzy wieńczącą warstwą muru a spodem stropu. Szczelina podstropowa ma na celu zapewnić możliwość ugięcia górnego stropu, bez ryzyka bezpośredniego oparcia się stropu na ścianie wypełniającej. Szczelinę należy szczelnie wypełnić materiałem trwale elastycznym. Ściany wypełniające zaleca się tynkować jak najpóźniej, by większość odkształceń i oddziaływań budynku zdążyła już wystąpić.

Przyczyną powstawania rys, pośrednio związaną z konstrukcjami murowymi, jest niewłaściwe zaprojektowanie posadowienia budynku. Częstym błędem jest projektowanie ław fundamentowych o takiej samej szerokości pod wszystkimi ścianami nośnymi. Takie projektowanie posadowienia jest błędne, ponieważ dla ograniczenia ryzyka powstawania rys należy tak dobrać wymiary fundamentów, by osiągnąć jednakowy nacisk na podłoże gruntowe, co często oznacza konieczność zróżnicowania wymiarów ław fundamentowych.